Akt poświadczenia dziedziczenia (APD)

Spadkobiercy, aby przeprowadzić procedurę stwierdzenia nabycia spadku, mogą udać się do kancelarii notarialnej i wykonać akt poświadczenia dziedziczenia. Wcześniej do tego rodzaju czynności uprawniony był jedynie sąd. Sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia pełni taką samą funkcję jak stwierdzenie nabycia spadku przez sąd – stanowi dowód, że określona osoba jest spadkobiercą. Należy jednak pamiętać, że w niektórych sytuacjach możliwa jest jedynie droga sądowa z uwagi na fakt, iż notariusz nie może sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia w następujących przypadkach:

  • spadek został otwarty przed dniem 1 lipca 1984 r. (otwarcie następuje z chwilą śmierci spadkodawcy),
  • dziedziczenie na podstawie testamentów szczególnych (ustnego, sporządzonego podczas podróży polskim statkiem morskim lub powietrznym, wojskowego),
  • notariusz ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, a w przypadku gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny i przedmiotu zapisu lub powstał spór w tym zakresie,
  • wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa osoba nie będąca spadkobiercą, mająca w tym interes,
  • w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
  • w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone,
  • wskutek braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada, jako spadkobiercy ustawowemu, gminie albo Skarbowi Państwa,
  • spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą.

Warunkiem sporządzenia notarialnego poświadczenia dziedziczenia jest zgodne żądanie potencjalnych spadkobierców przeprowadzenia aktu poświadczenia dziedziczenia (APD). Notariusz – w przeciwieństwie do sądu – nie jest uprawniony do stwierdzenia dziedziczenia na rzecz innych osób aniżeli wskazane przez stawających. Brak zgody pomiędzy stawającymi uczestnikami poświadczenia dziedziczenia, nawet mimo oczywistego kręgu spadkobierców skutkuje niemożliwością przeprowadzenia notarialnego poświadczenia dziedziczenia. W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem będzie wystąpienie do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku.

Wykaz dokumentów do APD (aktu poświadczenia dziedziczenia)

Koniecznym do dokonania czynności jest przedłożenie wymaganych dokumentów:

  • dla osób fizycznych: dokument tożsamości,
  • odpis aktu zgonu spadkodawcy,
  • odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy:
  • skrócone odpisy aktów urodzenia
  • skrócone odpisy aktów małżeństwa (akt małżeństwa w przypadku małżonka spadkodawcy oraz dzieci, które zmieniły nazwisko po wstąpieniu w związek małżeński),
  • testament spadkodawcy, jeśli został sporządzony,
  • numer PESEL spadkodawcy z dowodu osobistego lub wpisanego na akcie zgonu przez pracownika Urzędu Stanu Cywilnego albo wynikającego z zaświadczenia wydanego w Urzędzie Gminy ostatniego miejsca zameldowania spadkodawcy,
  • numer księgi wieczystej jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość.

 

Powyższy wykaz dokumentów stanowi jedynie charakter informacyjny. Notariusz po zapoznaniu się z przedstawionymi dokumentami może zażądać dodatkowych dokumentów bądź informacji.

Odpisy aktów można otrzymać w dowolnym Urzędzie Stanu Cywilnego – nie obowiązuje tutaj żadna rejonizacja. Ta sama zasada obowiązuje przy notarialnym poświadczeniu dziedziczenia – całą procedurę można przeprowadzić u dowolnie wybranego notariusza.

Procedura APD

Procedura przy notarialnym poświadczeniu dziedziczenia składa się z następujących etapów:

  1. Otwarcie i ogłoszenie testamentu, jeżeli był sporządzony.
  2. Spisanie protokołu dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, mogących wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi; jeżeli od otwarcia spadku nie upłynęło więcej niż 6 miesięcy spadkobiercy muszą dodatkowo złożyć oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Protokół dziedziczenia zawiera, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, oświadczenia wszystkich osób, które stawiły się u notariusza jako wchodzący w rachubę spadkobiercy ustawowi i testamentowi.

  1. Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia.

Na podstawie protokołu dziedziczenia notariusz – jeżeli nie ma wątpliwości co do istnienia jurysdykcji krajowej, treści właściwego prawa obcego, osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, a w przypadku, gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny – także co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny i przedmiotu zapisu sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Określa on krąg spadkobierców oraz ich udziały w majątku spadkowym. Przy sporządzaniu protokołu dziedziczenia wymagana jest osobista obecność wszystkich spadkobierców ustawowych oraz testamentowych, a warunkiem sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia jest zgodny wniosek wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi bądź testamentowi.

  1. Zarejestrowanie aktu poświadczenia w elektronicznym rejestrze, prowadzonym przez krajową Radę Notarialną.

Akt poświadczenia dziedziczenia nabierze mocy prawnej dopiero, gdy zostanie zarejestrowany w elektronicznym rejestrze aktów poświadczenia dziedziczenia (RAPD). Rejestr ma na celu uniemożliwienie ponownego poświadczenia dziedziczenia po tym samym spadkodawcy np. w innej kancelarii notarialnej. Gdy w rejestrze znajdują się dane spadkodawcy o tym samym numerze PESEL, to rejestracja aktu poświadczenia dziedziczenia będzie niemożliwa. Wypis aktu poświadczenia dziedziczenia będzie służył spadkobiercom do wykazania swojego prawa do spadku (np. przy sprzedaży odziedziczonej nieruchomości).

  1. Złożenie przez spadkobierców oświadczenia o wchodzących w skład spadku nieruchomościach, prawach użytkowania wieczystego nieruchomości oraz spółdzielczych własnościowych prawach do lokali lub budynków mieszkalnych, dla których prowadzone są księgi wieczyste.

Możliwe jest także sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia w tak zwanym trybie sukcesywnym, tzn. osoby zainteresowane składają stosowne oświadczenia przed różnymi notariuszami, a nawet przed konsulem polskim poza granicami kraju, w różnym czasie, w oparciu o projekt protokołu dziedziczenia sporządzony przez notariusza. Jest to duże ułatwienie w dobie dzisiejszych czasów, w których członkowie rodzin przebywają w różnych częściach świata i niewykonalnym jest spotkanie się w jednym miejscu i w jednym czasie.

W przypadkach prawem przewidzianych notariusz przesyła sądom i innym organom państwowym informacje pisemne o sporządzonych dokumentach i wypisy tych dokumentów, a na podstawie odrębnych przepisów ma obowiązek zawiadomienia sądu właściwego do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości.

Należy pamiętać, że notariusze w Polsce nie dokonują zgłoszeń podatkowych dotyczących nabycia spadku w wyniku sporządzonego aktu poświadczenia dziedziczenia. Spadkobiercy składają zeznania podatkowe osobiście lub przez pełnomocnika.

Koszt przeprowadzenia procedury przy notarialnym poświadczeniu dziedziczenia ustalany jest indywidualnie.